ભૌતિક વિજ્ઞાન: ડોપ્લર અસર, ઉષ્મા (Heat), કેલેરી, તાપ

ડોપ્લર અસરઃ-

 

જ્યારે ધ્વનિના સ્ત્રોત અને સાંભળનાર વચ્ચે અપેક્ષિત ગતિ હોય ત્યારે સાંભળનારને ધ્વનિની આવૃત્તિ તેની મૂળ આવૃત્તિ કરતા અલગ સંભળાય છે. જેને ડોપ્લર અસર કહે છે.

 

ઉષ્મા (Heat):-

 

ઉષ્મા એવી ઊર્જા છે, જે એ વસ્તુમાંથી બીજી વસ્તુમાં માત્ર તાપાન્તાર ના કારણે જ આવે છે. તેનો એકમ જૂલ છે.

 

કેલેરીઃ- 

 

1 ગ્રામ પાણીનું તાપમાન 1⁰ સે. જેટલું વધારવા જરૂરી ઉષ્માને કેલેરી કહેવાય છે.

 

તાપઃ-  

 

એક વસ્તુમાંથી બીજી વસ્તુમાં ઉષ્મા ઊર્જાના પ્રવાહની દિશા નક્કી કરે છે. તેના પ્રચલિત એકમોઃ-

 

(1) સેલ્સિયસઃ- તેની શોધ સ્વીડનના વૈજ્ઞાનિકોએ કહી હતી. જેમાં 0⁰ સે. ને પાણીનું હિમ બિંદુ અને 100⁰ સે. ને પાણીનું બાષ્પ બિંદુ નક્કી કરાયું હતું.

 

(2) ફેરનહીટઃ- તેની શોધ જર્મનીના વૈજ્ઞાનિકોએ કહી હતી. તેમાં 32⁰ ફે. ને પાણીનું હિમ બિંદુ તથા 212⁰ ફે. ને બાષ્પબિંદુ નક્કી કરાયું.

                                      ∴ C = F- 32

                                                 180

 

(3) કેલ્વિનઃ- તેમાં 273 K ને હિમ બિંદુ અને 373 K ને બાષ્પબિંદુ નક્કી કરાયું તેમાં. વ્યક્ત તાપમાનમાં ડિગ્રી (.) લખાતું નથી.

                                      ∴ C = K-273

                                                  100

સામાન્ય મનુષ્યના શરીરનું તાપમાન 37⁰ સે. અથવા 98.4⁰ ફે. હોય છે.

4⁰ સે.તાપમાને પાણીની ઘનતા સૌથી વધુ હોય છે.